Ürün veya hizmet satışı yapan bir işletmenin bu faaliyetten elde edilen kazanç için fatura kesmesi gerekir. Fatura kesme zorunluluğu da vergi yükümlülüğünü beraberinde getirir. Söz konusu yükümlülük alıcı ve satıcı arasında eşit bir biçimde paylaşıldığında ise tevkifatlı fatura devreye girer. İçeriğimizi okuyarak bahsedilen fatura modelinin yapısı, avantajları ve vergi yükümlülükleri hakkında detaylı bilgi edinebilirsiniz.
Tevkifatlı Fatura Nedir? Diğer Fatura Türleriyle Farkı Nedir?
Tevkifat kelimesi Arapça’da para kesintisi anlamına gelir. Bu kavram, vergi terminolojisinde ödeme yükümlülüğünde bölüşmeyi ifade eder. KDV yükümlülüğü tevkifata örnek gösterilebilir. Bu vergi modelinde devlet, ödemeyi hem satıcı hem de alıcıdan alır. Böyle bir durumda yükümlülük eşit olarak paylaşılmış olur. Bahsedilen satışlar için oluşturulan belgeler ise tevkifatlı fatura olarak adlandırılır.
Yükümlülüğün eşit biçimde paylaştırıldığı tevkifatlı fatura diğer faturalardan farklı değildir. Bu belgenin tek farkı, vergi yükümlülüğünün alıcı ve satıcı tarafından bölüştürülmesidir. Faturada her iki taraf tarafından ödenen vergi beyan edilir.
Kimler Tevkifat Yapmalıdır?
Kamu kurumları ve finans işleriyle uğraşan pek çok şirket tevkifatlı fatura beyanı yükümlülüğüne sahiptir. Ayrıca bunun dışında söz konusu mükellefiyete sahip bazı özel kurumlar da bulunur. Tevkifat yapması gereken başlıca işletme ve kurumlar şunlardır:
● Genel bütçeye dâhil olan idareler
● Katma bütçeli idareler
● Belediyeler, köyler, il özel idareleri ve bunların yer aldığı birlikler
● Döner sermayeye sahip olan kuruluşlar
● Kamu kurumu sıfatına sahip olan meslek örgütleri
● Emekli ve yardım sandıkları (Tüzel kişiliği haiz olanlar)
● Bankalar
● Kamu İktisadi Kuruluşları ve İktisadi Devlet Teşekkülleri
● Özelleştirme sürecinde olan veya özelleştirilmesine karar verilmiş kamu kuruluşları
● Organize sanayi bölgeleriyle işlem yapan borsalar
● İMKB’de işlem gören şirketler.
Gelir İdaresi Başkanlığı’nın Tevkifat Uygulaması’nda yukarıdaki işletmelerin ve kurumların yükümlülüklerine dair detaylı bilgiler bulunur. Bu uygulamayı inceleyerek vergi paylaşımı hakkında bilgi edinebilirsiniz.
Tevkifat Türleri Nelerdir?
Tevkifatlı fatura muhasebe kaydı, paylaşım türüne göre yapılır. Bu türler, vergi mükellefiyeti koşullarına göre belirlenir. Söz konusu faturaların oluşturulması için gereken tevkifat türleri şunlardır:
● Gelir Vergisi Tevkifatı: Gelir Vergisi Kanunu’nun 94’üncü maddesiyle belirlenen kesinti için geçerlidir.
● Katma Değer Vergisi Tevkifatı: KDV tutarının bir kısmının satıcı yerine doğrudan vergi dairesine ödenmesiyle gerçekleşir.
Vergi türüne göre belirlene tevkifat işlemlerinin yanı sıra alıcı ve satıcı arasındaki paylaşıma dayalı beyan çeşitleri de bulunur. Satıcının ödemekle yükümlü olduğu verginin tamamen alıcı tarafından üstlenilmesi tam tevkifat olarak adlandırılır. Bu ödemenin iki taraf tarafından belirlenen durumlarda yapılması ise yarım tevkifat olarak tanımlanır.
Tevkifat Uygulanabilecek İşlemler Nelerdir?
Tevkifatlı fatura kesme işlemi her ürün ve hizmet satışı için geçerli değildir. Bu vergi paylaşımı, Gelir Maddesi Yasasının 94’üncü maddesinde bahsedilen gelir türlerinde uygulanır. Bu kapsamda yer alan başlıca işlemler şunlardır:
● Bahçe düzenlemesi, çevre ve temizliğe yönelik hizmetler
● Mimarlık ve mühendislik hizmetleri başta olmak üzere yapım işleri
● Makine ve teçhizat tamiratı
● Yukarıdaki kapsamda yer almayan bakım onarım işleri
● Danışmanlık hizmetleri
● Yapı denetim işleri
● Catering (yemek servisi) hizmetleri
Yukarıda yer alan işlemlerin tamamı için de tevkifatlı fatura ödenmesi gerekmeyebilir. Söz konusu beyan için taraflardan birinin ya da her ikisinin tevkifat yükümlülüğüne sahip olması gerekir.
Tevkifatlı Fatura Hesaplaması ve İşleyişi Nasıl Yapılır?
Tevkifatlı fatura hesaplama işlemi, Bakanlar Kurulu tarafından belirlenen oranlar ile gerçekleşir. Bu hesaplamada KDV tutarı dikkate alınır. Söz konusu işlemde satıcının ödemesi gereken tutardan kurulun belirlediği oran kadar indirim yapılır. İndirim yapılan miktar alıcı tarafından ödenir.
Tevkifat Oranları Nasıl Belirlenir?
Bakanlar Kurulu tarafından 5/10, 9/10 gibi tevkifat oranları belirlenir. Bunlar ondalık hesap olarak kabul edilebilir. Örnek olarak, ürün/hizmet satışında 5/10’luk tutar belirlendiyse bu durumda verginin yarısı alıcı, diğer yarısı satıcı tarafından ödenir. Bu tutarlar, yapılan işlemlere ve taraf olan firmaların ünvanlarına göre değişiklik gösterebilir.
Tevkifatlı fatura sınırı ve oranları, Resmi Gazete kararlarıyla belirlenir. Örnek olarak 2023 yılı için geçerli olan oranlar 1 Kasım 2022 tarihinde yayınlanan Resmi Gazete’de belirlenmiştir. Bu miktarlar, enflasyon rakamlarına ve diğer ekonomik göstergelere göre belirlenebilir.
Verginin Alıcı ve Satıcı Arasında Bölüşüldüğü Tevkifatlı Fatura Hesaplama Örnekleri
200 TL’lik bir mal/hizmet için 2023 yılı rakamlarına göre %20 oranında KDV ödemek gerekir. Böyle bir durumda ürünün KDV oranı 40 TL, toplam fatura ise 240 TL olarak belirlenir. Bakanlar Kurulu tarafından belirlenen 5/10’luk oranlama uygulandığında ise ödenmesi gereken miktar aşağıdaki gibi hesaplanır:
● 40/2 = 20 TL
Yukarıdaki örnekte, alıcı ve satıcının vergi yükümlülüğü eşit olarak belirlenir. Bu durumda her iki taraf da 20’şer TL öder. Gelir vergisi tevkifatında yukarıdakinden farklı bir hesaplama söz konusu olabilir. Böyle bir durumda mali müşavirinizle görüşmeniz faydalı olur.
Tevkifat İadesi Şartları ve Süreci Nasıldır?
KDV mükellefleri tevkifat kapsamındaki vergi ödemelerinden iade alabilir. Bu iadeden yararlanmak için gereken çeşitli şartlar bulunur. Tevkifatlı fatura iadesi koşulları aşağıdaki gibidir.
● Tevkifatlı alış fatura kaydının 1.No’lu KDV Beyannamesiyle beyan edilmesi
● Alıcı payına düşen tevkifatın 2 No’lu KDV beyannamesiyle vergi dairesine götürülmesi
● Tahakkuk eden verginin ödenmiş olması
Yukarıdaki koşullara ek olarak bazı özel şartlar da geçerli olabilir. Örnek olarak, bazı işlemlerde YMM (Yeminli Mali Müşavir) Raporu gerekebilir. Ayrıca iadenin nakden yapılması durumunda teminat yükümlülüğü olması da mümkündür. İnteraktif vergi dairesi üzerinden başvuru yaparak e-Faturada tevkifatlı fatura iadesi de alınabilir.
Satış Sonrası Kesilen Tevkifatlı Faturanın Vergi Düzenlemeleri Nasıldır?
Tevkifatlı fatura vergi düzenlemesine ilişkin koşullar KDV Genel Uygulama Tebliği’ne göre şekillenir. Satış sonrası paylaştırma yapılmış ise fatura düzenlerken alıcı ve satıcının kendi payını beyan etmesi gerekir. Bu miktarlar faturada detaylı bir biçimde belirtilmelidir. Söz konusu tutar, fatura üzerinde doğru bir biçimde belirtilmelidir. Bu husus e-Fatura için de geçerlidir.
Avantajları ve Dezavantajlar: Tevkifatlı Fatura’nın Firmalara Getirileri Nelerdir?
Tevkifatlı fatura, satıcının vergi yükümlülüğünü azalttığı için avantajlıdır. Bu fatura modelinde yükümlülük satıcıyla alıcı arasında eşit bir biçimde paylaşılır. Diğer yandan alıcı bu sayede daha ucuza hizmet alma şansı bulabilir. Tevkifat uygulaması, KDV’den dolayı gerçekleşen yüksek fiyatları önleyebilir.
Karmaşık beyan süreçleri, tevkifatlı faturanın dezavantajları arasındadır. Alıcı ve satıcı arasındaki prosedürlerin fatura üzerinde gösterilmesi kafa karışıklığına sebep olabilir. Böyle bir durumda, her iki tarafın da payına düşen vergi tutarını net bir biçimde beyan etmesi gerekir.
